Φακελάκι- Κατεστημένες συμπεριφορές και αντιλήψεις,άρθρο του Κ.ΣΟΥΛΙΩΤΗ

Οπως προκύπτει από την παρακάτω έρευνα (απόμενη ανάρτηση), οι παραοικονομικές συναλλαγές αποτελούν πρακτική ευρέως διαδεδομένη σε ένα μεγάλο φάσμα δομών παροχής υπηρεσιών υγείας στην Ελλάδα.

Οι αιτίες του φαινομένου είναι πολλαπλές και ανάγονται σε παράγοντες που έχουν να κάνουν τόσο με τη λειτουργία και κυρίως τη χρηματοδότηση των υπηρεσιών υγείας στην Ελλάδα όσο και με εγκατεστημένες συμπεριφορές και αντιλήψεις των πολιτών.

Το φαινόμενο έχει καταγραφεί εδώ και πολλά χρόνια τείνοντας να γίνει «παράδοση» για τις συναλλαγές υγείας στην Ελλάδα. Αυτό που από την παρούσα έρευνα διαφαίνεται ως νέα τάση, αφορά στον περιορισμό της πρόθεσης για πρόσθετες πληρωμές από την πλευρά των πολιτών και την ανάδειξη των τελευταίων είτε ως προϋπόθεση για την πρόσβαση στις διαθέσιμες φροντίδες είτε ως αυτονόητη πρακτική-αίτημα για την επιβράβευση του αυτονόητου.

Επιπλέον, αυτό το οποίο χρήζει ιδιαίτερης διερεύνησης είναι το υψηλό ποσοστό που καταφεύγει σε παραοικονομικές συναλλαγές πριν την παροχή των υπηρεσιών έπειτα από σχετικό «αίτημα» από την πλευρά των ιατρών. Σημειώνεται ότι στα δημόσια νοσοκομεία το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 40,5%, ανατρέποντας σε μεγάλο βαθμό τον όποιο σχεδιασμό αναφορικά με τη διαχείριση της ζήτησης.

Παράμετρος η οποία με τη σειρά της είναι άμεσα συνδεδεμένη με την πρόκληση μεγάλων αναμονών σε κάποια σημεία του συστήματος, ιδίως για αυτούς που δεν έχουν τις οικονομικές δυνατότητες ή την επιθυμία να προσφύγουν σε πρόσθετες, άτυπες πληρωμές. Αλλωστε το εύρημα αυτό σε συνδυασμό με τον λόγο καταβολής των πρόσθετων, άτυπων αυτών πληρωμών που σε όλες τις δομές είναι η διασφάλιση της πρόσβασης στις υπηρεσίες και η μείωση του χρόνου αναμονής σε ποσοστό πάνω από 70%, αντανακλά την ύπαρξη εμποδίων στην πρόσβαση στο σύστημα υγείας τα οποία υπερβαίνει κανείς μόνο με άτυπες πληρωμές.

Σε συνέχεια με αυτό, η μη λογιστική καταγραφή μεγάλου όγκου των συναλλαγών υγείας είναι άμεσα συνδεδεμένη όχι μόνο με την απώλεια εσόδων από το κράτος (φοροδιαφυγή) αλλά και με μία «κρυφή» επιβάρυνση των νοικοκυριών η οποία επιβαρύνει το βιοτικό επίπεδο, χωρίς όμως κάτι τέτοιο να περιλαμβάνεται στις επίσημες μετρήσεις για την αγοραστική δύναμη και το κόστος ζωής. Η παρούσα μελέτη άλλωστε, καταγράφει σημαντική επίπτωση του φαινομένου των πρόσθετων πληρωμών στο 27% όσων έκαναν χρήση υπηρεσιών υγείας το τελευταίο έτος.

Ωστόσο, πρέπει να υπογραμμισθεί ότι, λόγω της οικονομικής κρίσης που βιώνει η Ελλάδα την τελευταία περίοδο, το φαινόμενο αναμένεται να υποστεί τις πιέσεις δύο αντίρροπων συμπεριφορών: απ'' τη μια οι πολίτες θα προβάλλουν αντιστάσεις στα αιτήματα για άτυπες -και όχι μόνο- πρόσθετες πληρωμές και από την άλλη οι ιατροί, οι οποίοι επίσης θα υποστούν τις οικονομικές συνέπειες της κρίσης, ενδέχεται να είναι ακόμη πιο επίμονοι στην έκφραση των σχετικών απαιτήσεων.

Σε κάθε περίπτωση, το τοπίο στις συναλλαγές υγείας θα ανατραπεί λόγω του δυσμενούς οικονομικού περιβάλλοντος αλλά και των ελλειμμάτων που ήδη έχουν συσσωρευτεί στο σύστημα υγείας. Συνεπώς, η «πειθαρχία» που πρέπει να επιδείξει η ελληνική οικονομία στο Πλαίσιο Σταθερότητας και Ανάπτυξης και η οποία απαιτεί περιορισμό στις δημόσιες δαπάνες, στον τομέα της υγείας μεταφράζεται σε αναγκαίες περικοπές στις συναλλαγές και σε έλεγχο του κόστους.

Ασφαλώς, δεδομένης της σημαντικότατης, επίσημης και ανεπίσημης, επιβάρυνσης των οικογενειακών προϋπολογισμών για υπηρεσίες υγείας, δεν υπάρχουν περιθώρια για περαιτέρω μετακύλιση του χρηματοδοτικού βάρους των υπηρεσιών υγείας στα νοικοκυριά.

Αντιθέτως, μάλιστα, ένα νέο ρυθμιστικό πλαίσιο με μηχανισμούς ελέγχου και διασταύρωσης των συναλλαγών υγείας πρέπει να εφαρμοστεί, προκειμένου, τουλάχιστον, να περιοριστεί ο όγκος των παραοικονομικών συναλλαγών που τόσο πλήττουν τα ατομικά εισοδήματα αλλά και τον κρατικό προϋπολογισμό. Εξάλλου, ο περιορισμός αυτός είναι απαραίτητος όχι μόνο για λόγους οικονομικούς αλλά, κατά βάση, για λόγους ηθικούς και αξιακούς που απορρέουν από την τεράστια κοινωνική σημασία της υγείας.

*Ο Κ.Σουλιώτης είναι Διδάκτωρ Πολιτικής και Οικονομικών της Υγείας, λέκτορας Σχολής Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, επιστημονικός υπεύθυνος της έρευνας.