ΑΞΙΟΚΡΑΤΙΑ....Tου Χριστόδουλου Στεφανάδη*

Τότ' ἔφη τὰς πόλεις ἀπόλλυσθαι, ὅταν μὴ δύνωνται τοὺς φαύλους ἀπὸ τῶν

σπουδαίων διακρίνειν
Οι πόλεις καταστρέφονται, όταν δεν μπορούν να...
ξεχωρίσουν πια τους
φαύλους από τους σπουδαίους
(Αντισθένης, Κυνικός φιλόσοφος)

Η αξιοκρατία και η σημασία της στην κοινωνία είχε επισημανθεί από την
Αρχαιότητα. Ο Περικλής, κατά τον Θουκυδίδη, στον Επιτάφιο
εγκωμιάζοντας το πολίτευμα της Αθήνας αναφέρει: «όσον αφορά όμως την
ανάδειξη σ’ ένα αξίωμα στο βαθμό που ο καθένας προοδεύει σε κάτι, όχι
για την καταγωγή, αλλά για την προσωπική του ικανότητα εκλέγεται στη διαχείριση των δημοσίων υποθέσεων».
Αξιοκρατία σημαίνει ίσες ευκαιρίες για όλους και την ανάδειξη εκείνου, ο οποίος αντικειμενικά διαθέτει τα περισσότερα προσόντα.Σημαίνει ότι η ανάληψη αξιωμάτων και θέσεων, καθώς και η αναγνώριση και η επιβράβευση των προσπαθειών πραγματοποιείται με βάση την προσωπική αξία (τα προσόντα) ανεξάρτητα από την καταγωγή, το φύλο, την κοινωνική θέση και την οικονομική κατάσταση.
Η αξιοκρατία συνιστά έναν από τους θεμέλιους λίθους της δημοκρατίας και σημαντικό παράγοντα προόδου, όχι μόνο του ατόμου. αλλά πάνω από όλα ολόκληρης της κοινωνίας.
Οδηγεί στη συνεχή βελτίωση του ανθρώπου, προσφέρει κίνητρα για την ανάπτυξη των δυνατοτήτων του, αυξάνοντας ταυτόχρονα την υπευθυνότητα, την αυτοπεποίθηση και το αίσθημα ασφαλείας για το μέλλον του.Παράλληλα ισχυροποιεί τους κοινωνικούς δεσμούς, ενδυναμώνει τον κοινωνικό ιστό, προάγει την ανθρώπινη αλληλεγγύη, ενθαρρύνει την ευγενή άμιλλα, εδραιώνει την εμπιστοσύνη στους θεσμούς, εξασφαλίζει την κοινωνική συνοχή και ενισχύει το περί δικαίου αίσθημα. Αντίθετα, όταν κυριαρχεί η αναξιοκρατία, ο πολίτης χάνει την εμπιστοσύνη στον εαυτό του, επαναπαύεται και δεν προσπαθεί να βελτιώσει τις γνώσεις και τις δεξιότητές του, αφού θεωρεί ότι δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία για την εξέλιξή του. Επί πλέον καθίσταται καχύποπτος, χάνει κάθε πίστη στους θεσμούς και αδιαφορεί για την κοινωνική πρόοδο.Η συζήτηση για την αξιοκρατία σήμερα στο δημόσιο βίο της χώρας μας αποτελεί ζητούμενο, καθώς η απουσία της σε πολλούς τομείς εξακολουθεί να προκαλεί αλυσιδωτά προβλήματα.
Στη σημερινή Ελλάδα ο επαναπροσδιορισμός των αξιών και η επαναδόμηση της αξιοκρατίας είναι αναγκαία όσο ποτέ άλλοτε. Και αυτό διότι σε βάθος χρόνου θα αποτελέσει τον κύριο μοχλό προόδου όχι μόνο στο οικονομικό πεδίο, αλλά στην εκπαίδευση, στην έρευνα, στην καινοτομία, στην υγεία, στη δημόσια διοίκηση, στον πολιτισμό, στην τέχνη και γενικά σε όλους τους τομείς της κοινωνικής δράσης και έκφρασης.Και τέλος στην πολιτική.
Το πρώτο ερώτημα, το οποίο ενδεχομένως θα τεθεί είναι εάν είναι δυνατή η αποτίμηση της αξίας σε προσωπικό επίπεδο. Η απάντηση είναι θετική. Τα στοιχεία αξιολόγησης είναι αντικειμενικά και διεθνώς αποδεκτά. Το δεύτερο ερώτημα είναι εάν με τις υπάρχουσες κοινωνικές δομές μπορεί η αξιοκρατία να λειτουργήσει ουσιαστικά. Και σε αυτό το ερώτημα η απάντηση είναι θετική. Βέβαια, η διαδικασία δεν μπορεί να είναι στιγμιαία, αλλά μακροχρόνια. Αλλά το θετικό αποτέλεσμα είναι προδικασμένο. Αρχίζοντας με ουσιαστικές παρεμβάσεις στην παιδεία και με φυγή από τη λογική της ισοπέδωσης και του μέσου όρου, με τη δημιουργία κέντρων αριστείας, με την ενίσχυση της ουσιαστικής έρευνας και της καινοτομίας. Το τρίτο ερώτημα είναι μήπως η αξιοκρατική επιλογή αντίκειται στο δημοκρατικό μας κεκτημένο. Η απάντηση είναι αρνητική. Εφόσον υπάρχουν ή πρέπει να υπάρχουν ίσες προϋποθέσεις για όλους, η αξιοκρατία εμπεδώνει και ενισχύει περαιτέρω τη δημοκρατία. Και φθάνοντας στην πολιτική. Όπου θα επιλέγονται από τον πληροφορημένο
λαό οι άξιοι. Όπου δεν θα θεωρείται μειονέκτημα η αποφοίτηση από το Κολέγιο, αλλά συγκριτικό πλεονέκτημα. Όπου δεν θα θεωρούνται οι σπουδές στη Βοστώνη αντικείμενο ειρωνείας, αλλά στοιχείο ανωτερότητας.
(Ο γράφων δεν αποφοίτησε από το Κολέγιο, ούτε σπούδασε στη Βοστώνη, αν και θα το ήθελε πολύ…).

*Ο Χριστόδουλος Ι. Στεφανάδης είναι Καθηγητής Καρδιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών