Προγράμματα καρδιακής αποκατάστασης: σώζουν ζωές, του Χρ.Στεφανάδη*

Τα προγράμματα καρδιακής αποκατάστασης είναι συγκεκριμένα προγράμματα φυσικής άσκησης και εκπαίδευσης, τα οποία έχουν σχεδιαστεί ειδικά για να βοηθήσουν στην ανάρρωση των ατόμων με έμφραγμα ή καρδιακή ανεπάρκεια και των ατόμων που έχουν υποβληθεί σε καρδιοχειρουργική επέμβαση.

Συνήθως, τα προγράμματα καρδιακής αποκατάστασης χωρίζονται σε διάφορες φάσεις, οι οποίες συμπεριλαμβάνουν την υπό επιτήρηση αεροβική άσκηση, τα σεμινάρια σωστής διατροφής, την ψυχολογική υποστήριξη για την αντιμετώπιση του άγχους και της κατάθλιψης και την εκπαίδευση για την τροποποίηση των παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου. Ολα αυτά έχουν τους εξής στόχους: 1) τη σταδιακή αποκατάσταση της δύναμης του ασθενούς, 2) την πρόληψη της επιδείνωσης του καρδιακού προβλήματος,
3) τη μείωση του καρδιακού κινδύνου στο μέλλον και 4) την αύξηση της επιβίωσης του ασθενούς.
Δύο νέες μελέτες, που είδαν πρόσφατα το φως της δημοσιότητας, έδωσαν ενδιαφέροντα καινούργια στοιχεία για την αξία των προγραμμάτων καρδιακής αποκατάστασης. Η πρώτη μελέτη προσπάθησε να διερευνήσει αν η συστηματική παρακολούθηση των προγραμμάτων καρδιακής αποκατάστασης μπορεί να βοηθήσει στην αύξηση της επιβίωσης και στη μείωση των εμφραγμάτων. Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα άτομα που συμπλήρωσαν συνολικά 36 συνεδρίες είχαν 18% χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου σε σχέση με εκείνους που παρακολούθησαν 24 συνεδρίες, 29% χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου σε σχέση με εκείνους που παρακολούθησαν 12 συνεδρίες και 58% χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου σε σχέση με εκείνους που παρακολούθησαν μόνο μία συνεδρία του προγράμματος καρδιακής αποκατάστασης. Ακόμη, διαπιστώθηκε ότι κάθε επιπλέον 6 συνεδρίες σχετίζονταν με 6% χαμηλότερο κίνδυνο εκδήλωσης εμφράγματος του μυοκαρδίου. Τα παραπάνω αποτελέσματα είναι συμβατά και με παλαιότερες μελέτες, οι οποίες έδειξαν μείωση της συνολικής θνησιμότητας κατά 26%-31% στα άτομα που λάμβαναν μέρος σε προγράμματα καρδιακής αποκατάστασης σε σχέση με εκείνους που δεν συμμετείχαν σε αντίστοιχα προγράμματα. Οι ερευνητές στα συμπεράσματά τους καταλήγουν ότι τα ευρήματα της νέας αυτής μελέτης δεν κάνουν εντύπωση και είναι αναμενόμενα. Τονίζουν, όμως, ότι ενώ τα προγράμματα καρδιακής αποκατάστασης σώζουν στην κυριολεξία ζωές είναι περίεργο το ότι δεν τα παρακολουθούν όλοι οι ασθενείς που έχουν τα κριτήρια ένταξης σ' αυτά.
Η δεύτερη μελέτη που δημοσιεύτηκε πριν από λίγο καιρό σε ένα από τα εγκυρότερα καρδιολογικά περιοδικά έδειξε ότι και οι ηλικιωμένοι ασθενείς έχουν τα ίδια οφέλη από τη συμμετοχή σε προγράμματα καρδιακής αποκατάστασης, όπως και τα νεότερα άτομα. Πιο συγκεκριμένα, στην προαναφερθείσα μελέτη, στην οποία συμπεριελήφθησαν συνολικά 601.000 άτομα, διαπιστώθηκε ότι στην πενταετία τα ποσοστά επιβίωσης ήταν κατά 21% έως 34% καλύτερα στα ηλικιωμένα άτομα που συμμετείχαν σε προγράμματα καρδιακής αποκατάστασης, σε σχέση με εκείνα που δεν συμμετείχαν. Μάλιστα, το μεγαλύτερο όφελος φάνηκε στα άτομα τα οποία εκτός από καρδιακή νόσο είχαν και άλλα συμπαρομαρτούντα νοσήματα, όπως σακχαρώδη διαβήτη.
Τα αποτελέσματα των παραπάνω μελετών είναι πολύ σημαντικά και πρέπει να ευαισθητοποιήσουν τους ασθενείς με καρδιακά προβλήματα, τις οικογένειές τους και φυσικά τους θεράποντες ιατρούς τους. Τα προγράμματα καρδιακής αποκατάστασης βελτιώνουν και επιμηκύνουν τη ζωή, αλλά δεν χρησιμοποιούνται σε τόσο ευρεία κλίμακα όσο θα έπρεπε. Ενας από τους στόχους που πρέπει να τεθούν στο μέλλον, τόσο από την πολιτεία όσο και από την καρδιολογική κοινότητα, είναι η δημιουργία περισσότερων προγραμμάτων, ικανών να αντεπεξέλθουν στις ανάγκες του συνολικού πληθυσμού.
*O ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ Ι. ΣΤΕΦΑΝΑΔΗΣ είναι καθηγητής Καρδιολογίας, διευθυντής Α' Καρδιολογικής Κλινικής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, «Ιπποκράτειο» ΓΝΑ, προέδρος της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, e-mail: chstefan@med.uoa.gr